Информационный портал
«Вестник КРСУ»

Испокон веков вся жизнь кыргызов от рождения до самой смерти сопровождалась различными поверьями, запретами, приметами и обрядами. Сегодня многие из них уже не имеют широкого хождения, а смысл и значение сохранившихся поверий и запретов забыты. В отличие от других обычаев и установлений, одними из устойчиво соблюдающихся и сохранивших свои отличительные особенности, являются поверья, обряды и запреты, связанные со смертью человека. Для кыргызов понятие «смерть», связанные с ней слова, земля, отношение к вдове имели особое, сакральное значение. В статье освещаются некоторые запреты, которые выполнялись при подготовке тела умершего к погребению, действия, связанные с его похоронами, соблюдением траура. Кроме этого, в ней раскрываются действия, которые, согласно поверьям кыргызов, призывают смерть, даны сведения о трагических знаках, которые могут подавать животные или птицы. Статья написана на основе результатов полевых исследований, а также материалов научных трудов по данной теме.

кыргызы; этноэтикет; запреты; табу; эвфемизм; поверья; приметы; смерть; покойник; могила

Байыртадан кыргыздарда адам баласы жарык дүйнөгө келгенден тартып каза болгонго чейинки бүткүл жашоосу ар кандай тыюулар, ишенимдер, ырым-жырымдар менен коштолгон. Бүгүнкү күндө алардын көпчүлүгү колдонуудан калып, ал эми сакталып калгандарынын маани-маңызы унутулган. Башка жөрөлгөлөргө салыштырмалуу өзүнүн улуттук өзгөчөлүктөрүн бекем сактап келе жаткан каада-салттарын бири – өлүм менен байланышкан тыюулар жана ырым-жырымдар. Кыргыздар үчүн «өлүм» түшүнүгү, ага байланыштуу сөздөр, буюм-тайымга, жерге болгон мамиле өзгөчө, ыйык мааниге ээ болгон. Макалада маркумдун сөөгүн жерге берүүгө даярдоодо, аны акыркы сапарга узатуу, аза күтүү менен байланышкан иш-аракеттерди жасоодо жасалган айрым тыюу салууларга басым жасалган. Мындан тышкары, өлүмдү чакырууга себеп болот деп эсептелген иш-аракеттер, жаныбарлар менен канаттуулардын берген жышааны сыяктуу маалыматтар келтирилген. Макала автордун Кыргызстандын түндүк аймагынан топтогон этнографиялык талаа материалдарынын жана илимий эмгектердин негизинде жазылды.

кыргыздар; этноэтикет; тыюулар; табу; эвфемизм; ишенимдер; ырым-жырым; өлүм; сөөк; бейит

From time immemorial different beliefs, prohibitions, rituals and signs accompanied life of the Kyrgyz from birth to death. Today many of them are out of use, and the meaning of the surviving beliefs and prohibitions are forgotten. Unlike other beliefs and sign, one of the most steadily observing and retaining its distinctive features are beliefs, orders and prohibitions associated with the death of a person. For the Kyrgyz, the concept of death, the words associated with it, land, and attitude towards the widow had a special, sacred meaning. The article highlights some of the rituals, actions that were performed during the preparation of the body of the deceased, actions associated with his burial, observance of mourning. In addition, it discusses actions that are in accordance with the beliefs of the Kyrgyz, call for death, given information about tragic signs that animals or birds can give. The article is written based on the results of field research as well as materials of scientific works on this theme.

Kyrgyz; ethno-etiquette; prohibitions; taboo; euphemism; beliefs; death; the deceased; grave