Информационный портал
«Вестник КРСУ»

Проведено исследование традиционных накосных украшений кыргызов с использованием современных междисциплинарных методов и комплексного подхода. Украшения для волос, как компонент материальной и духовной культуры этноса, в целом ряде своих элементов (материале, технологии изготовления, декоративном оформлении и в мировоззренческих представлениях) устойчиво сохраняют ценные сведения этнографического характера и семантическое значение. Выделено четыре основных вида традиционных накосных украшений кыргызов, которые в свою очередь разделены на подвиды. Рассмотрены вопросы возрастной стратификации и локального ареала бытования отдельных украшений, их сакральная составляющая, прослежена связь с украшениями соседних и территориально удаленных родственных тюркских народов.

кыргызы; прически; типы женских причесок; накосные украшения; доисламские верования; магия волос

Макала Г. Айтиев атындагы кыргыз улуттук сурөт өнөр музейинин коллекциясында сакталган кыргыздын салттуу оймо-чиймелерин изилдөөгө арналган. Бул теманын актуалдуулугу, бир жагынан, кыргыздардын салттуу этникалык маданиятына болгон кызыгуунун жогорулашынан болсо, экинчи жагынан, түшүнүүнү талап кылган топтолгон этнографиялык материал менен шартталган. Чач жасалгасы этностун материалдык жана руханий маданиятынын курамдык бөлүгү катары анын бир катар элементтеринде (материалдык, даярдоо технологиясы, жасалгалоо жана дүйнө таанымдык өкүлчүлүктөрү) баалуу этнографиялык маалыматты жана семантикалык маанини ырааттуу сактап турат. Макалада заманбап дисциплиналар аралык методдор колдонулат жана комплекстүү мамиле ишке ашырылат. Музей коллекциясын талдоонун натыйжасында автор кыргыздын салттуу оймо-чиймелеринин төрт негизги түрүн аныктап, алар өз кезегинде түрчөлөргө бөлүнөрүн айтат. Ошондой эле жеке зергерчиликтин жаштык стратификация маселелери жана жергиликтүү жашоо чөйрөсү, алардын ыйык компоненти каралып, коңшу жана аймактык алыскы тектеш түрк элдеринин зер буюмдары менен байланышы байкалат.

кыргыздар; чач жасалгалары; аялдардын чач жасалгаларынын түрлөрү; чач зергер буюмдары; исламга чейинки ишенимдер; чач магиясы

The article is devoted to analyses of traditional Kyrgyz jewelry for plaits kept in the collections of Kyrgyz museums. The relevance of this topic is due, on the one hand, to the increased interest in the traditional ethnic culture of the Kyrgyz, and on the other, to the accumulated ethnographic material that needs to be comprehended. Hair jewelry, as a component of the material and spiritual culture of an ethnic group, in a number of its elements (material, manufacturing technology, decorative design and ideological ideas) consistently retains valuable ethnographic information and semantic meaning. The article uses modern interdisciplinary methods and implements an integrated approach. As a result of the analysis of museum collections, the author identifies four main types of traditional Kyrgyz hair jewelry, which in turn are divided into subtypes. The issues of age stratification and the local area of existence of individual jewelry, their sacred component are also considered, and the connection with the jewelry of neighboring and territorially distant related Turkic peoples is traced.

Kyrgyz; hairstyles; types of women’s hairstyles; braids; decorations; pre-Islamic beliefs; hair magic