Казакбаева Гульнар Орозмамбетовна – канд. физ.-мат. наук, в.н.с. Института геомеханики и освоения недр Национальной академии наук Кыргызской Республики, г. Бишкек, тел.: +996-555 060352, e-mail: gulkaz52@mail.ru
Тажибаев Кушбакали Тажибаевич – д-р техн. наук, профессор, зав. лабораторией Института геомеханики и освоения недр Национальной академии наук Кыргызской Республики, г. Бишкек, тел: +996-772 863785, e-mail: kushbak@yandex.ru
ИССЛЕДОВАНИЕ ПОЛЕЙ ОСТАТОЧНЫХ НАПРЯЖЕНИЙ В ПЛОСКОЙ МОДЕЛИ ВОКРУГ ДОБЫЧНЫХ КАМЕР
Показано, что общее поле естественных напряжений в реальном массиве горных пород включает в себя три вида напряжений, порожденных природными силами: гравитационные, тектонические и остаточные. Установлен знакопеременный, неравномерный, зональный характер распределения остаточных напряжений вблизи отрабатываемых сближенных добычных камер, выявлены зоны повышенных остаточных растягивающих и сжимающих напряжений вблизи камер. Выявлено, что сравнительно высокие остаточные растягивающие напряжения имеют место вблизи потолочины верхней сближенной камеры, в междукамерном целике и в подошве нижней камеры, а в боковой части нижней камеры имеются высокие сжимающие напряжения. Получена общая картина распределения остаточных напряжений в модели вокруг камер, определены величины главных напряжений и установлен характер их распределения.
Keywords in Russian:главные остаточные напряжения; эпюры остаточных напряжений; оптически активная модель; камера; растягивающие и сжимающие напряжения
ТОО-КЕН КАЗЫП АЛУУ КАМЕРАЛАРЫНЫН АЙЛАНАСЫНДАГЫ ТЕГИЗ МОДЕЛДЕГИ КАЛДЫК ЧЫҢАЛУУ ТАЛААЛАРЫН ИЗИЛДӨӨ
Чыныгы тоо массасындагы табигый чыңалуулардын жалпы талаасы табигый күчтөр тарабынан пайда болгон чыңалуулардын үч түрүн камтый тургандыгы көрсөтүлгөн: гравитациялык; тектоникалык жана калдык. Казылып алынган жанаша өндүрүштүк камералардын жанындагы калдык чыңалуулардын бөлүштүрүлүшүнүн алмашып туруучу, бирдей эмес, зоналык мүнөзү белгиленген, камералардын жанындагы калдык чыңалуу жана кысуу чыңалууларынын жогорулаган зоналары аныкталган. Салыштырмалуу жогорку калдык чыңалуусу жогорку чектеш камеранын шыпына жакын, камералар аралык мамыда жана төмөнкү камеранын түбүндө пайда болуп, төмөнкү камеранын капталында жогорку кысуу чыңалуулары бар экени аныкталган. Макалада камералардын айланасындагы моделдеги калдык чыңалуулардын бөлүштүрүлүшүнүн жалпы көрүнүшү алынат, негизги чыңалуулардын маанилери аныкталат жана алардын бөлүштүрүлүшүнүн мүнөзү белгиленет.
Keywords in Kyrgyz:негизги калдык чыңалуулар; калдык чыңалуулардын диаграммалары; оптикалык активдүү модели; камера; калдыктуу кысылуу жана чоюлуу чыңалуулары
INVESTIGATION OF RESIDUAL STRESS FIELDS IN A FLAT MODEL AROUND THE MININGCHAMBERS
It is shown that the general field of natural stresses in a real rock mass includes three types of stresses generated by natural forces: gravitational, tectonic and residual. A sign-changing, non-uniform, zonal character of the distribution of residual stresses near the mined adjacent production chambers has been established, zones of increased residual tensile and compressive stresses near the chambers have been identified. It was found that relatively high residual tensile stresses occur near the ceiling of the upper adjacent chamber, in the inter-chamber pillar and in the bottom of the lower chamber, and there are high compressive stresses in the side of the lower chamber. A general picture of the distribution of residual stresses in the model around the chambers is obtained, the values of the main stresses are determined, and their distribution pattern is established.
Keywords in English:main residual stresses; residual stresses diagrams; optically active model; chamber; tensile and compressive stresses