РИНЦте катталган
Журнал «КРСУ жарчысы», 2021 год, Том 21, № 6, Стр. 132-137. УДК 398.5(=512.154)=30 DOI 10.36979/1694-500Х-2021-21-6-132-137
Автор тууралуу маалымат:

Субакожоева Чолпон Темирбековна – канд. ист. наук, ведущий специалист Национальной академии «Манас» им. Ч. Айтматова, тел.: +996-555 854114, +996-312 311107, e-mail: chopa_70@bk.ru

КИРГИЗСКИЙ ГЕРОИЧЕСКИЙ ЭПОС «МАНАС» В РУССКОЯЗЫЧНОМ ХУДОЖЕСТВЕННОМ ПЕРЕЛОЖЕНИИ
Субакожоева Ч.Т.
Аннотация орус тилинде:

Героический эпос кыргызского народа «Манас» является произведением, которое передавалось в устной форме от поколения к поколению на протяжении многих веков благодаря сказительскому искусству его создателей, хранителей и исполнителей – манасчи. Современные условия жизни, новые читательские потребности вызвали к жизни попытки краткого переложения эпоса в прозаической и стихотворной формах. Это относится в основном к переводам эпоса «Манас» на русский язык. Благодаря переводу эпос становится доступным для других народов, иноязычных культур. Перевод «Манаса» на русский язык представляет собой форму его прочтения во времени и в пространстве, т. е. в той эпохе, в которой делался перевод, и в той культуре, для которой осуществлялся перевод, это своеобразное переосмысление эпоса. В статье поднимается проблема, прежде не изучавшаяся: рассмотрены особенности русскоязычных переводов эпоса «Манас» в прозаическом переложении Ч. Валиханова, С. Липкина, а также попытки поэтического переложения «Манаса» на русском языке в интерпретации Е.Д. Поливанова, русских поэтов С. Липкина, Л. Пеньковского и др. Большое значение во всех переложениях имеет интерпретация. Сказители импровизируют, подчиняясь традиции и законам эпоса, а переводчики по-своему раскрывают и объясняют содержание эпоса.

Түйүндүү сөздөр орус тилинде:

фольклор; киргизский героический эпос «Манас»; перевод эпоса; художественное переложение эпоса

КЫРГЫЗ ЭЛИНИН БААТЫРДЫК «МАНАС» ЭПОСУНУН ОРУС ТИЛИНДЕГИ КӨРКӨМ КӨЧҮРМӨСҮ
Субакожоева Ч.Т.
Аннотация кыргыз тилинде:

Кыргыз элинин баатырдык эпосу «Манас» манас айтуучулук өнөрдүн жардамы менен аны түзүүчүлөр, сактоочулар жана аткаруучулар – манасчылар аркылуу көптөгөн доорлорду басып өтүп, муундан-муунга, ооздон-оозго айтылып, сакталып келген. Жаңы жашоо шарттары, жаңы окурмандын талабы – эпосту кыскача проза же ыр түрүндө жазып чыгуу болгон. Бул негизинен «Манас» эпосун орус тилине которуу менен байланышкан. «Манас» эпосунун орус тилинде басылып чыгышы менен, башка элдерге да кеңири белгилүү боло баштаган. «Манас» эпосун которууга анын жарык көрүшүнө байланыштуу тарыхый кырдаалга, доорго, убакыт жана эпикалык мейкиндикке, ошол маданиятка карата түмөн-түркүн ой жүгүртөт. Макалада мурда көтөрүлбөгөн маселе каралат: орус акыны С. Липкиндин жана Ч. Валихановдун «Манас» эпосунун проза түрүндө орус тилине которулушу, ошондой эле Е.Д. Поливановдун, тажрыйбалуу котормочу-акындар Л. Пеньковский, С. Липкин жана башкалардын эмгектеринин өзгөчөлүктөрү каралат. Бардык котормолордо негизги ролду айтуучулук ойнойт. Манасчылар эпостун мыйзамдарына жана салтка баш ийип айтышат, ал эми котормочулар эпостун сюжетин өз алдынча ачып, түшүндүрүшөт.

Түйүндүү сөздөр кыргыз тилинде:

фольклор; кыргыз элинин баатырдык эпосу «Манас»; эпостун котормосу; эпосту көркөм жазып чыгуу

KYRGYZ HEROIC EPIC “MANAS” IN THE RUSSIAN-LANGUAGE ARTISTIC ARRANGEMENT
Subakozhoeva Ch.T.
Аннотация англис тилинде:

The heroic epic of the Kyrgyz people «Manas» is a work passed orally from generation to generation for many centuries, thanks to the storytelling art of its creators, keepers and performers - manaschi. Modern living conditions, new reading needs gave rise to attempts to briefly transcribe the epic in prosaic and poetic form. This applies mainly to translations of the Manas epic into Russian. With the help of translation, the epic becomes available to other peoples, foreign cultures. The translation of “Manas” into Russian is a form of reading the epic in time and space, that is, in the era in which the translation was made and in the culture for which the translation was carried out, this is a kind of rethinking of the epic. The article raises a problem that has not been studied before: it examines the features of Russian-language translations of the epic «Manas» in the prose arrangement by Ch. Valikhanov, S. Lipkin, as well as attempts at a poetic arrangement of «Manas» in Russian in the interpretation of E.D. Polivanov, Russian poets S. Lipkin, L. Penkovsky and others. Interpretation plays an important role in all transcriptions. The storytellers improvise, obeying the traditions and laws of the epic, and the translators, in their own way, reveal and explain the content of the epic.

Түйүндүү сөздөр англис тилинде:

folklore; Kyrgyz heroic epic «Manas»; translation of the epic; artistic arrangement of the epic

ГОСТ боюнча чыгуу маалыматтарын көчүрүү
Субакожоева Ч.Т. КЫРГЫЗ ЭЛИНИН БААТЫРДЫК «МАНАС» ЭПОСУНУН ОРУС ТИЛИНДЕГИ КӨРКӨМ КӨЧҮРМӨСҮ / Ч.Т. Субакожоева // КРСУ жарчысы. 2021. Т. 21. № 6. С. 132-137.