Илебаева Айгуль Курманбековна – канд. филос. наук, и.о. вед. науч. сотрудника Центра политологических исследований и экспертиз НАН КР, г. Бишкек, тел.: +996708 450788, еmail: ilebaeva75@mail.ru
Батанова Махабат Камчыбековна – преподаватель английского языка Бишкекского гуманитарно-правового колледжа, Кыргызстан, тел.: +996708 051169, еmail: batanovamahabat@gmail.com
КЛАНЫ СОВРЕМЕННОЙ ЦЕНТРАЛЬНОЙ АЗИИ
Анализируются современные правящие кланы в Кыргызстане, Казахстане, Узбекистане, Туркменистане и Таджикистане. Рассмотрены различные точки зрения на дефиницию “клан” в зарубежной и отечественной научной и справочно-энциклопедической литературе. Предложено своё определение данного понятия в узком и широком смыслах. Проанализирована сущность такого социального явления, как клановость. Дана типологизация клановых систем в Центральной Азии. В качестве земледельческого формата кланов сделан научный обзор особенностей клановой системы в Узбекистане, состоящей из восьми землячеств, и специфики четырёх этно-региональных кланов в современном Таджикистане. Рассмотрена постномадическая клановая система в Туркменистане (правящие лидерские кланы), в Казахстане (три жуза) и в Кыргызстане (южный и северный кланы в трайбовом разрезе). Показана роль и перспективы центральноазиатских кланов в общественно-политическом и этноидентификационном развитии народов региона.
Түйүндүү сөздөр орус тилинде:клан; клановость; род; племя; трайб; трайбализм; этнорегионализм; субэтнос; номады; постномады; земледельческие этносы
ЗАМАНБАП БОРБОРДУК АЗИЯНЫН КЛАНДАРЫ
Макалада Кыргызстан, Казакстан, Өзбекстан, Түркмөнстан жана Тажикстандагы азыркы башкаруучу кландар талдоого алынат. Чет элдик жана ата мекендик илимий жана маалымдама-энциклопедиялык адабияттарда «клан» аныктамасына болгон ар кыл кɵз караштар каралды. Бул түшүнүктүн тар жана кеңири мааниде өзүнүн аныктамасы сунушталган. Кланчылык сыяктуу коомдук кубулуштун маңызы талдоого алынган. Борбордук Азиядагы кландык системалардын типологиясы берилген. Уруулардын айыл чарба форматы катары Өзбекстандагы сегиз жамааттан турган кландык түзүлүштүн өзгөчөлүктөрүнө жана азыркы Тажикстандагы төрт этнорегиондук кландардын өзгөчөлүктөрүнө илимий баяндама жасалган. Көчмөндөрдүн кийинки кландык система Түркмөнстанда (башкаруучу уруулар), Казакстанда (үч жүз) жана Кыргызстанда (уруулардагы түштүк жана түндүк кландар) каралат. Аймактын элдеринин социалдык-саясий жана этноидентификациялык өнүгүүсүндөгү Борбордук Азия кландарынын ролу жана келечеги көрсөтүлгөн.
Түйүндүү сөздөр кыргыз тилинде:клан; кландык; тукум; уруу; уруучулук; этнорегионализм; субэтнос; көчмөндөр; посткөчмөндөр; айыл чарба этникалык топтору
MODERN CLANS OF CENTRAL ASIA
The article is devoted to the analysis of modern ruling clans in Kyrgyzstan, Kazakhstan, Uzbekistan, Turkmenistan and Tajikistan. In foreign and native scientific and reference-encyclopedic literature, there are different points of view on the definition of “clan”. The authors propose our own definition of this concept in a narrow and broad sense. The analysis of the essence of such a social sphere as clannishness is carried out. The typology of clan systems in Central Asia is given. A scientific analysis of the features of the clan system in Uzbekistan, consisting of eight land management formations of clans and four ethnoregional clans in modern Tajikistan, is carried out. The post-communist clan system in Turkmenistan (ruling leadership clans), Kazakhstan (three hundred) and Kyrgyzstan (southern and northern, tribal clans) is considered. The role and prospects of Central Asian clans in the socio-political and ethnoidentific development of the peoples of the region are shown.
Түйүндүү сөздөр англис тилинде:clan; clannishness; clan; tribe; tribalism; ethnoregionalism; subethnos; nomads; post-nomads; agricultural ethnoses.