Тажибаев Кушбакали Тажибаевич – д-р техн. наук, профессор, зав. лабораторией Института геомеханики и освоения недр Национальной академии наук Кыргызской Республики, г. Бишкек, тел.: +996-772 863785, e-mail: kushbak@yandex.ru
Омуркулов Турсунбек Ахметович – соискатель Иссык-Кульского государственного университета, г. Каракол, Кыргызкая Республика, тел.: +996-554 378778, e-mail: ota_54@inbox.ru
МЕХАНИЗМЫ ЗАРЯДКИ ОБЛАКОВ И СОПУТСТВУЮЩИХ ЯВЛЕНИЙ В ЕДИНОМ ГЛОБАЛЬНОМ МАГНИТНОМ И ЭЛЕКТРИЧЕСКОМ ПОЛЕ ЗЕМЛИ
Приводятся разработанные авторами механизмы локальных процессов зарядки облаков и сопутствующих явлений – гроз и разрядов в верхней атмосфере, происходящих в едином глобальном магнитном и электрическом поле Земли. Облако рассматривается в виде неоднородности атмосферы с высокой влажностью и электропроводностью, поэтому электрическое поле частично экранируется в нем. При таком рассмотрении основными силами, разделяющими заряды в облаках, станут силы Лоренца, действующие со стороны магнитного поля Земли. Такая точка зрения не противоречит научным фактам, установленным ранее другими исследователями, а устраняет противоречие между этими фактами, логически увязывая их. Доказано, что спусковым механизмом для разрядов в верхней атмосфере, которые уносят часть положительного заряда верхней части облака, служат только молнии, вносящие в землю часть отрицательного заряда нижней части облака. Кроме этого, достаточно подробно описывается возможный механизм появления эльфов в виде отклика ионосферы на начавшиеся разряды в верхней атмосфере.
Түйүндүү сөздөр орус тилинде:фундаментальная электродинамика; единое глобальное магнитное и электрическое поле Земли; сила Лоренца; локальные магнитные поля; грозы; разряды молний; спрайты; джеты; эльфы; отклик ионосферы
ЖЕРДИН БИРДИКТҮҮ ГЛОБАЛДЫК МАГНИТ ЖАНА ЭЛЕКТР ТАЛААСЫНДАГЫ БУЛУТТАРДЫ ЗАРЯДДОО МЕХАНИЗМДЕРИ ЖАНА АНЫ КОШТОП ЖҮРҮҮЧҮ КУБУЛУШТАР
Макалада жердин бирдиктүү глобалдык магнит жана электр талаасында болуп жаткан булуттардын зарядынын жана аны коштоп жүрүүчү кубулуштардын – күн күркүрөшүнүн жана атмосферанын жогорку катмарындагы разряддардын локалдык процесстеринин авторлор тарабынан иштелип чыккан механизмдери көрсөтүлгөн. Булут нымдуулугу жана электр өткөрүмдүүлүгү жогору болгон атмосферанын бир тектүү эместиги катары каралат, ошондуктан анда электр талаасы жарым-жартылай экрандалат. Ушуну эске алганда, булуттагы заряддарды бөлүп турган негизги күчтөр Жердин магнит талаасынан аракет кылган Лоренц күчтөрү болот. Мындай көз караш башка изилдөөчүлөр тарабынан мурда белгиленген илимий фактыларга карама-каршы келбейт, бирок бул фактылардын ортосундагы карама-каршылыкты жок кылат, аларды логикалык жактан байланыштырат. Макалада булуттун үстүңкү бөлүгүндөгү оң заряддын үлүшүн ионосферага алып чыгуучу жогорку атмосферадагы разряддардын жандыруучу механизми катары, булуттун астыңкы бөлүгүндөгү терс заряддын үлүшүн жерге алып кирүүчү чагылгандар гана болуп эсептелет деп аныкталды. Мындан тышкары, атмосферанын жогорку катмарындагы разряддарга ионосфералык жооп түрүндөгү эльфтердин пайда болушунун мүмкүн болуучу механизми жетишерлик кеңири сүрөттөлгөн.
Түйүндүү сөздөр кыргыз тилинде:фундаменталдык электродинамика; Жердин бирдиктүү глобалдык магнит жана электр талаасы; Лоренц күчү; жергиликтүү магнит талаалары; күн күркүрөө; чагылган разряддары; спрайттар; джеттер; эльфтер; ионосферанын жообу
CHARGING MECHANISMS OF CLOUDS AND ASSOCIATED PHENOMENA IN A SINGLE GLOBAL MAGNETIC AND ELECTRIC FIELD OF THE EARTH
The mechanisms developed by the authors on the basis of the laws and scientific principles of fundamental electrodynamics are presented for the mechanisms of local processes of charging clouds and related phenomena – thunderstorms and discharges in the upper atmosphere occurring in a single global magnetic and electric field of the Earth. The cloud is considered as an in homogeneity of the atmosphere with high humidity and electrical conductivity, so the electric field in it is partially screened. With this consideration, the main forces that separate the charges in the clouds will be the Lorentz forces acting from the Earth’s magnetic field. Such a point of view gives results that are consistent with the scientific facts established earlier by other researchers, and eliminates the contradiction between these facts, logically linking them. The essay claims that the trigger for discharges in the upper atmosphere, which carry away part of the positive charge of the upper part of the cloud, only lightning’s serving, bringing into the ground a part of the negative charge of the lower part of the cloud. In addition, a possible mechanism for the appearance of elves is described in sufficient detail, in the form of a response of the ionosphere to the discharges that have begun in the upper atmosphere.
Түйүндүү сөздөр англис тилинде:fundamental electrodynamics; unified global magnetic and electric field of the Earth; Lorentz force; local magnetic fields; lightning discharges; lightning strikes; sprites; jets; elves; response of the ionosphere