Бейсембаев Анвар Акулкеримович – канд. мед. наук, доцент кафедры анатомии, топографической анатомии и оперативной хирургии медицинского факультета Кыргызско-Российского Славянского университета им. Б.Н. Ельцина, г. Бишкек, тел.: +996-550 507175, e-mail: abeisembaev.krsu@mail.ru
Гордеев Егор Романович – студент 3 курса факультета фундаментальной медицины ФГБОУ ВО “Московский государственный университет им. М.В. Ломоносова”, Россия, тел.: +7 964 5869310, e-mail: egorsha03@bk.ru
Стрижков Алексей Евгеньевич – канд. мед. наук, доцент кафедры анатомии и гистологии человека ФГАОУ ВО Первый МГМУ им. И.М. Сеченова Министерства здравоохранения Российской Федерации, г. Москва, тeл.: +7 916 5429396, e-mail: strizhkov@inbox.ru
АНАТОМИЧЕСКАЯ АСИММЕТРИЯ МОЗГА КАК ФАКТОР, ОПРЕДЕЛЯЮЩИЙ ФУНКЦИОНАЛЬНЫЕ ОСОБЕННОСТИ ОРГАНИЗМА
Рассматривается межполушарная асимметрия головного мозга, которая считалась уникальной особенностью человека. Появившиеся факты латеральной специализации у животных позволяют понять происхождение и роль данного явления у человека, проявление индивидуальных и видовых особенностей организма. На основе анализа МРТ головного мозга человека и коллекции анатомических образцов, данных литературы выявлено, что асимметрии полушарий наблюдаются уже в мозге плода и ребенка, у эмбрионов и к моменту рождения, правое полушарие имеет больший объем. В онтогенезе асимметрия мозга только усиливается, у 350 обследованных праворуких людей проявилась тенденция к снижению межполушарной согласованности с возрастом. Анатомическая асимметрия является нормой строения, однако разная степень ее проявления может привести к функциональным нарушениям и развитию заболеваний различного спектра, таких как дислексия, шизофрения, эпилепсия.
Түйүндүү сөздөр орус тилинде:межполушарная асимметрия; анатомия; возрастные изменения головного мозга
ОРГАНИЗМДИН ФУНКЦИЯЛЫК ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮН АНЫКТООЧУ ФАКТОРУ КАТАРЫ АЛЫНГАН МЭЭНИН АНАТОМИЯЛЫК АСИММЕТРИЯСЫ
Макалада адамдын уникалдуу өзгөчөлүгү катары эсептелген мээнин interhemispheric асимметриясы талкууланат. Жаныбарлардын каптал адистешүүсүнүн пайда болгон фактылары бул кубулуштун адамдардагы келип чыгышын жана ролун, организмдин жеке жана түргө мүнөздүү өзгөчөлүктөрүнүн көрүнүшүн түшүнүүгө мүмкүндүк берет. Адамдын мээсинин МРТ анализинин жана анатомиялык үлгүлөрдүн, адабият маалыматтарынын жыйындысынын негизинде жарым шарлардын асимметриялары түйүлдүктүн жана баланын мээсинде, эмбриондордо жана төрөлгөндө байкалаары аныкталган. оң жарым шардын көлөмү чоңураак. Онтогенез учурунда мээнин асимметриясы текшерилген 350 оң колдуу адамдарда гана күчөйт, жаш өткөн сайын жарым шарлар аралык координациянын төмөндөшүнө тенденция байкалган. Анатомиялык асимметрия структуралык норма болуп саналат, бирок анын көрүнүшүнүн ар кандай даражасы функционалдык бузулууларга жана дислексия, шизофрения жана эпилепсия сыяктуу башка спектрдеги оорулардын өнүгүшүнө алып келиши мүмкүн.
Түйүндүү сөздөр кыргыз тилинде:мээнин асимметриясы; анатомиясы; жаш куракка байланыштуу мээдеги өзгөрүүлөр
ANATOMICAL ASYMMETRY OF THE BRAIN AS A FACTOR DETERMINING FUNCTIONAL FEATURES OF THE ORGANISM
The article deals with the interhemispheric asymmetry of the brain, which was considered a unique feature of humans. Emerging facts of lateral specialization in animals allow us to understand the origin and role of this phenomenon in humans, the manifestation of individual and species-specific features of the organism. Based on the analysis of MRI of the human brain, collection of anatomical specimens, literature data, it was revealed that asymmetries of hemispheres are observed already in the brain of fetus and child, in embryos and by the time of birth, the right hemisphere has a larger volume. In ontogenesis, brain asymmetry only increases, 350 right-handed people examined showed a tendency to decrease interhemispheric coherence with age. Anatomical asymmetry is a norm of structure, but different degrees of its manifestation can lead to functional disorders and development of diseases of different spectrum, such as dyslexia, schizophrenia, epilepsy.
Түйүндүү сөздөр англис тилинде:interhemispheric asymmetry; anatomy; age-related brain changes